Bestuurders moeten krimp van bevolking aanvaarden

Bron: Staatscourant nr. 62, 31 maart 2008

Het moet afgelopen zijn met de bestuurlijke ontkenning van bevolkingskrimp. Beleidsmakers die hun ogen hiervoor sluiten, al dan niet omdat ze denken persoonlijk te hebben gefaald, doen uiteindelijk meer kwaad dan goed.

Die boodschap staat in een maandag verschenen rapport (download als PDF) van de Raad voor het openbaar bestuur en de Raad voor de financiële verhoudingen. ‘De eerste reactie van veel bestuurders bij de vooruitzichten van bevolkingsdaling is ontkenning,’ schrijven de adviesraden. ‘De tweede reactie omvat vaak pogingen om krimp te voorkomen of te stoppen.’

De raden wijten deze reflexen onder meer aan de associatie van groei met vooruitgang. ‘Een bestuurder wil daarom geassocieerd worden met groei. Krimp wordt gezien als bestuurlijk falen.’ Ook speelt een rol dat krimp wordt beschouwd als ’tijdelijk en stuurbaar’. De Nederlandse bevolking als geheel stevent evenwel af op krimp vanaf 2034, wat in tal van regio’s al eerder merkbaar is.

Ruim de helft van de Nederlandse gemeenten krijgt tussen 2005 en 2025 te maken met bevolkingsdaling. Vooral perifere regio’s en kleinere gemeenten verspreid over het land worden getroffen. ‘Een inwoner meer op de ene plaats is er één minder ergens anders. Krimp is dus uiteindelijk onvermijdelijk.’ Concurrentie om inwoners wordt daarom bestempeld als contraproductief.

De raden concluderen dat er géén wetswijzigingen nodig zijn. ‘Knelpunten zitten eerder in de wijze waarop de bestaande verantwoordelijkheden en bevoegdheden worden ingevuld.’ Wel zouden maatregelen en nader onderzoek nodig zijn met het oog op de financiële gevolgen voor gemeenten.

Lokale overheden worden in de eerste plaats zelf verantwoordelijk gesteld voor het opvangen van de gevolgen van de bevolkingsdaling. Een aanpassing van de verdeelsleutel van het Gemeentefonds zou daarom niet voor de hand liggen. Ook compensatie voor het instandhouden van voorzieningen achten de raden ongewenst. De prikkel om te veranderen zou verdwijnen door dergelijke tegemoetkomingen.

Wel zou er een vangnet moeten komen voor ‘kostenremanentie’, waarbij een verschil tussen uitgaven en inkomsten ontstaat doordat de kosten van een voorziening zich vertraagd aanpassen aan de gedaalde afzet. Verder pleiten de raden onder meer voor VROM-subsidies die gericht zijn op omgaan met leegstand in plaats van groei.